Αλλεργία σε φρούτα και λαχανικά

Τάνια Κολυβά
Παιδίατρος, MSc in Allergy
Επιμελήτρια Νοσοκομείου Χανίων

Η καθημερινή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών είναι σημαντική για την ισορροπημένη διατροφή των παιδιών αλλά και των ενηλίκων. Συνήθως τα φρούτα ή τα λαχανικά είναι οι πρώτες στερεές τροφές που εισάγονται στη διατροφή των βρεφών σε ηλικία 4 – 6 μηνών. Παλαιότερα επικρατούσε η αντίληψη ότι τα φρούτα και τα λαχανικά δεν είναι αλλεργιογόνες τροφές. Ωστόσο η αλήθεια είναι ότι όπως κάθε τροφή έτσι και αυτά μπορούν να είναι αίτιο αλλεργίας.

Ποιά φρούτα και λαχανικά προκαλούν αλλεργία;

Τα φρούτα και λαχανικά που συχνότερα «ενοχοποιούνται» είναι το ροδάκινο (ιδιαίτερα στη Μεσόγειο), το μήλο, το ακτινίδιο, το αχλάδι, το πεπόνι, το ρόδι, η μπανάνα, το σέλινο, η τομάτα, το αβοκάντο, το καρότο και το μαρούλι.  Η λίστα των πιθανών αλλεργιογόνων περιλαμβάνει μεγάλη γκάμα φρούτων και λαχανικών. Στα βρέφη και τα μικρά παιδιά η αλλεργία σε φρούτα και λαχανικά δεν είναι συχνή και αφορά συνήθως το ακτινίδιο και την μπανάνα.  Η συχνότητα αυξάνει στα μεγαλύτερα παιδιά και τους εφήβους και ακόμα περισσότερο στους ενήλικες. Αρκετοί ασθενείς αντιδρούν σε περισσότερα του ενός φρούτα / λαχανικά.

Πώς εκδηλώνεται η αλλεργία σε φρούτα και λαχανικά;

– Άμεση ευαισθητοποίηση

Το άτομο μπορεί να είναι ευαισθητοποιημένο κατευθείαν σε κάποια πρωτεΐνη του φρούτου ή λαχανικού. Οι πρωτεΐνες αυτές συνήθως δεν επηρεάζονται από τη θερμότητα και βρίσκονται στη φλούδα.  Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να εμφανίζονται τα συμπτώματα με την κατανάλωση της τροφής τόσο ωμής όσο και μαγειρεμένης (π.χ. σε πίτες). Τα συμπτώματα μπορεί να είναι ήπια ή να απουσιάζουν εάν η τροφή καταναλωθεί ξεφλουδισμένη. Επιπλέον υπάρχει μεγάλη διασταυρούμενη αντίδραση με τις πρωτεΐνες άλλων φρούτων και λαχανικών. Για παράδειγμα εάν κάποιος έχει αλλεργία στο ροδάκινο μπορεί -αλλά όχι απαραίτητα- να αντιδρά και στο μήλο, το αχλάδι, το μαρούλι και άλλα.

Κλινική εικόνα: Τα συμπτώματα εμφανίζονται το πολύ μέσα σε δυο ώρες από τη βρώση της τροφής και περιλαμβάνουν κοκκινίλες σε πρόσωπο και σώμα, οίδημα (πρήξιμο) στο πρόσωπο και τα χείλη, εμέτους και διάρροιες. Μπορεί να υπάρχει βήχας, δυσκολία στην αναπνοή ή την ομιλία, ζάλη, ωχρότητα και απώλεια των αισθήσεων (λιποθυμία). Αναφυλαξία, δηλαδή η σοβαρότερη μορφή αλλεργικής αντίδρασης μπορεί να συμβεί και η πιθανότητά της αυξάνει όταν συνυπάρχουν παράγοντες όπως η άσκηση. Τα άτομα που είναι αλλεργικά στο ροδάκινο εμφανίζουν συχνά εξ΄επαφής δερματίτιδα μετά την επαφή με το φρούτο.

Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι οι κοκκινίλες που εμφανίζονται γύρω από το στόμα σε βρέφη και παιδιά με ατοπική δερματίτιδα -όταν δεν υπάρχουν άλλα συμπτώματα- δεν είναι αλλεργία. Αυτό συμβαίνει συχνά με τα εσπεριδοειδή, τη φράουλα, την τομάτα και τη μελιτζάνα και πρόκειται για τοπικό ερεθισμό του δέρματος λόγω της οξύτητας των τροφών. Ο ερεθισμός υποχωρεί εύκολα με καθαρισμό και καλλυντική περιποίηση της περιστοματικής περιοχής.

– Σύνδρομο αλλεργίας γύρεων – τροφών

Η αλλεργία στα φρούτα και τα λαχανικά μπορεί να εκδηλωθεί με το σύνδρομο αλλεργίας γύρεων – τροφών (Pollen-food syndrome) το οποίο αφορά άτομα που έχουν αναπνευστική αλλεργία όπως αλλεργική ρινίτιδα ή άσθμα. Αυτά  τα άτομα εμφανίζουν συμπτώματα μετά την κατανάλωση συγκεκριμένων φρούτων και λαχανικών διότι τα αλλεργιογόνα των γύρεων στα οποία είναι ευαισθητοποιημένα υπάρχουν και σε αυτές τις τροφές. Το σύνδρομο αλλεργίας γύρεων – τροφών θεωρούταν νόσος των ενηλίκων αλλά γνωρίζουμε πλέον ότι αφορά και τον παιδιατρικό πληθυσμό. Παρατηρείται και σε περιπτώσεις ήπιας ρινίτιδας ή άσθματος και δεν υποχωρεί με την πάροδο του χρόνου.

 Κλινική εικόνα: Τα συμπτώματα εμφανίζονται άμεσα (εντός λίγων λεπτών) μετά την κατανάλωση της τροφής, συνήθως είναι ήπια και τοπικά και υποχωρούν γρήγορα. Χαρακτηριστικός είναι ο κνησμός (φαγούρα) στη στοματική κοιλότητα (χείλη, γλώσσα, ουρανίσκο, φάρυγγα) και το πρήξιμο στα χείλη. Επίσης μπορεί να υπάρχουν δάκρυα στα μάτια, φταρνίσματα και ρινική καταρροή.

Αν και το σύνδρομο αλλεργίας γύρεων – τροφών θεωρείται ακίνδυνο υπάρχει ένα μικρό ποσοστό ασθενών που θα παρουσιάσει δυσκολία στην αναπνοή. Η αναφυλαξία είναι σπάνια, αλλά μπορεί να συμβεί. Σε κάποιους τα συμπτώματα υπάρχουν όλο το χρόνο ενώ σε άλλους εμφανίζονται μόνο ή επιδεινώνονται στην περίοδο ανθοφορίας. Σε πολλές περιπτώσεις τα συμπτώματα εμφανίζονται μόνο εάν το φρούτο ή λαχανικό καταναλωθεί ωμό ενώ η κατανάλωση επεξεργασμένης (μαγειρεμένης) τροφής δε δημιουργεί πρόβλημα. 

– Σύνδρομο αλλεργίας λάτεξ – τροφών

Συχνά οι ασθενείς που είναι αλλεργικοί στο λάτεξ αντιδρούν σε φρούτα και κυρίως στο αβοκάντο, την μπανάνα και το ακτινίδιο. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι τοπικά ή να υπάρχουν σοβαρότερες συστηματικές αντιδράσεις.

– Σύνδρομο εντεροκολίτιδας επαγώμενο από πρωτεΐνες τροφών (FPIES)    

Το FPIES προκαλείται συνήθως από γάλα, ψάρι, ρύζι και σόγια. Πιο σπάνια το αίτιο μπορεί να είναι τα φρούτα ή τα λαχανικά με τη γλυκοπατάτα, την μπανάνα, την πατάτα και το αβοκάντο να αναφέρονται συχνότερα στη βιβλιογραφία. Τα συμπτώματα εμφανίζονται καθυστερημένα (μετά από τουλάχιστον δυο ώρες) και περιλαμβάνουν πολλαπλούς εμέτους, διάρροιες, ωχρότητα και λήθαργο.

Συμπερασματικά…

Εάν σε οποιαδήποτε ηλικία εμφανιστούν συμπτώματα αλλεργίας σε φρούτα και λαχανικά θα πρέπει να αναζητηθεί ιατρική βοήθεια. Ο αλλεργιολογικός έλεγχος είναι αυτός που θα καθορίσει το είδος της αλλεργίας και το ποιές τροφές πρέπει να αποφεύγονται. Αναίτια αποφυγή μπορεί να προκαλέσει διατροφικές ελλείψεις στον ταχέως αναπτυσσόμενο βρεφικό, παιδικό και εφηβικό οργανισμό.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Hassan AK, Venkatesh YP. An overview of fruit allergy and the causative allergens. Eur Ann Allergy Clin Immunol. 2015;47:180-7

Fernández-Rivas M. Fruit and vegetable allergy. Chem Immunol Allergy. 2015;101:162-70

Carlson G, Coop C. Pollen food allergy syndrome (PFAS): A review of current available literature. Ann Allergy Asthma Immunol. 2019;123:359-65

Mastrorilli C, Cardinale F, Giannetti A, Caffarelli C. Pollen-food allergy syndrome: a not so rare disease in childhood. Medicina (Kaunas). 2019;55(10):641